Teksten als vensters
(Bedrijfspresentatie Broodfonds Meerwaarde, Amersfoort, 4 november 2015 – korte versie)
Schrijven is mijn vak. Inclusief redigeren, wat ik bijna even leuk vind: andermans teksten dusdanig bewerken dat we er samen het beste uithalen.
‘Schrijven’ is een breed begrip, dat enige toelichting behoeft. Ik schrijf in opdracht, commercieel en journalistiek, en uit eigen beweging schrijf ik ook. Het is namelijk veel meer dan een vak; het is de rode draad in mijn leven. Mijn eerste verhaaltjes dateren van toen ik 10 was.
Waarover schrijf je dan? vragen mensen wel eens. Tegenwoordig antwoord ik meestal: over de zorg en aanverwante gebieden, bijvoorbeeld voor het magazine van de borstkankervereniging. Dat zijn medische artikelen en ‘human interest’. Over medezeggenschap schrijf ik al ruim tien jaar in het vakblad OR informatie. Daarbuiten schrijf en redigeer ik over tal van onderwerpen voor zeer uiteenlopende klanten. Van een vacaturetekst voor de Universiteit van Utrecht tot de e-mailnieuwsbrief voor een softwarebedrijf of een seminarverslag voor een adviesbureau. Blogs voor de Communicatiekring en artikelen voor een huis-aan-huis wijkmagazine. Daarom is het betere antwoord op de vraag waarover ik zoal schrijf: in principe kan ik schrijven over elk onderwerp in elke branche. Als ik maar voldoende informatie krijg.
Een voorbeeld. Op eigen initiatief werk ik aan een boek over het vak van de huisarts. Hoe is het om huisarts te zijn? Na het geval dat eindigde met de tragische zelfdoding van dokter Tromp in Tuitjenhorn, fascineerde die vraag mij dusdanig dat ik besloot het te gaan onderzoeken. Samen met mijn schrijfkompaan Paul Peijnenburg, voor wie ik eerder al zijn boek over een hospice redigeerde.
Hoe doe je dat, schrijven over het huisartsenvak als je er zelf geen bent? Om te weten wat dat betekent in deze lastige tijden, ga ik met huisartsen in gesprek. Over hun vak. Ik begin bij mijn eigen, inmiddels gepensioneerde dokter. Op die manier ontdek ik wat de centrale thema’s zijn waarmee zij in hun vak te maken krijgen.
Vervolgens spreek ik mensen van de belangenvereniging en met de hoofdredacteur van het blad De Dokter. Wat maakt deze beroepsgroep interessant? Waar worstelen jullie leden mee? Op grond van de vergaarde informatie hebben Paul en ik een reeks prikkelende stellingen geformuleerd. Met die stellingen in de hand interviewden we veertig dokters, jong en oud, aankomend en gepensioneerd, solisten en groepspraktijkleden, plattelandsdokters en praktijkhouders in Amsterdam West, van de Schilderswijk tot in Wassenaar, van Limburg tot in Groningen en van Zeeuws Vlaanderen tot in Friesland. Met een zwaartepunt in de Randstad want daar wonen nu eenmaal de meeste mensen die een dokter nodig hebben. Zoals wij allemaal patiënten – en als het aan minister Schippers ligt: ‘cliënten’ zijn van een dokter.
Je kunt je afvragen: waarom schrijf je een boek over huisartsen als niemand je daartoe een opdracht geeft? Denk maar niet dat je er rijk van wordt. Overal werden we met open armen ontvangen met ons boekplan, de grootste uitgever in de gezondheidsbranche was meteen geïnteresseerd, de Landelijke Huisartsenvereniging denkt met ons mee, de Beroepsopleiding wil ons boek mogelijk in bulk afnemen als het af is – maar niemand komt over de brug met geld dat nodig is om het te kunnen schrijven. Dus doen we het tussen de bedrijven door, omdat we het belangrijk en boeiend vinden. De huisarts is een soort poortwachter: niet alleen voor betaalbare zorg in Nederland, maar voor de grote veranderingen die zich in onze samenleving voltrekken. Daarom denken wij dat een portret van dit mooie, menselijk vak voor veel meer lezers interessant is dan voor de beroepsgroep alleen. Nu moeten we enkel nog even de financiering op de rit krijgen. Als iemand van jullie nog tips heeft, bijvoorbeeld op het gebied van crowdfunding: ik hou me aanbevolen.
Ik noem dit project omdat het iets zegt over hoe ik in het vak sta. Als schrijver word je niet rijk in centen maar wel in ervaringen. Dankzij dit beroep sprak ik al zoveel interessante mensen die ik anders vermoedelijk nooit had gesproken, en leerde ik instellingen en bedrijven en professionals kennen die ik anders niet had gekend.
Neem een voorbeeld van Meerwaarde uit de kring van dit Broodfonds. Afgelopen voorjaar mocht ik Tineke Kolvenbach helpen met het opfrissen (en inkorten) van de teksten op haar website en het vereenvoudigen van de site-structuur. Tineke kende ik al, maar zonder mijn vak had ik haar mooie vak niet van zo nabij leren kennen. Zij is haptotherapeute. Dat leek me voorheen iets zweverigs, maar het tegendeel bleek waar.
Zulke ervaringen verruimen mijn blik. Ze verschaffen mij stof voor een derde poot onder mijn activiteiten: het schrijven van fictie. Dat is het ultieme bewijs dat schrijven méér is dan een vak; want niemand zit te wachten op een nieuwe roman van een onbekende auteur. Maar dat verhaal hoort thuis in een andere context dan deze.
Intussen moet ook bij mij de schoorsteen roken van tijd tot tijd. Vandaar dat ik niet alleen werk aan eigen projecten, maar graag nieuwe klussen aanneem naast de teksten en artikelen die ik min of meer regelmatig schrijf voor vaste media. De laatste jaren zijn er geregeld klanten afgehaakt. De reden is meestal bezuiniging, een nieuwe communicatiemedewerker die zijn eigen netwerk meebrengt of een combinatie van beide.
Vandaar dat ik vorig jaar mijn eigen website heb opgetuigd. Een van de moeilijkste klussen die ik deed, want: zonder deadline, en over je eigen praktijk. Net zoiets als een speech over jezelf schrijven. Een website is, behalve een bron voor professionele informatie, namelijk ook een PR- instrument. Het zit dicht tegen de reclame aan. Zo verzon ik voor mijn site de slagzin:
Teksten als vensters.
Ik merk soms dat deze vergelijking uitleg vergt. Kijk je naar de essentie van wat welke tekst dan ook doet, dan is dat altijd een vorm van communicatie. Het gaat erom dat je je boodschap zodanig formuleert dat de lezer direct zicht krijgt op de boodschap. Afhankelijk van de aard van die boodschap passen we de vensterkeuze aan. Sommige boodschappen komen het best tot hun recht achter getint glas, zoals in de ramen van sommige bedrijfswagens. Een commerciële boodschap behoeft wellicht roze brillenglas, of misschien licht verhullend of stilerend melkglas, of zelfs ouderwets rookglas.
Waar het om gaat is dat je met een tekst, de structuur, de woordkeus, zinsbouw, toon, enzovoort altijd kleur geeft aan de boodschap. De tekst ís niet de boodschap, maar een representatie ervan.
Voor mij als schrijver geldt: de diverse tekstvormen komen in wezen op hetzelfde neer; als je eerst maar vaststelt wat het doel is van de tekst. Daarom maak ik geen principieel verschil tussen pakweg journalistiek en bedrijfsjournalistiek of zelfs fictie. Het betreft voornamelijk een schaalverschil.
Die fictie leent zich goed als voorbeeld van wat ik bedoel. Tussen plat vermaak en hoogstaande literatuur bestaan evenveel gradaties als dat er schrijvers zijn. Het is allemaal een kwestie van aandacht en kwaliteit. Je hebt platte thrillers die alleen om de ‘whodunit’-vraag handelen, tot boeken in hetzelfde genre die tot de literatuur ofwel tot kunst gerekend mogen worden.‘Fifty shades of grey’, zou ik haast zeggen, volstaan in de verste verte niet om die gehele kleurenwaaier te omvatten.
Waarmee ik maar wil zeggen. Mocht jij behoefte hebben aan verse tekst voor je onderneming, wil je een website of een jaarverslag laten maken, zoek je iemand die een interview kan houden, die een aansprekende blog of zelfs of een speech kan schrijven: ik hou me aanbevolen.
Dank jullie voor je aandacht.
